Stor eller liten forbokstav (i enkelte sammenhenger)?

[Eplesaft]

I en lengre periode har jeg lurt på om det skal brukes stor eller liten forbokstav i en rekke sammenhenger. Grunnen er at det virker som om folk bruker det vekslende.

 

For det første lurer jeg på om det skal brukes stor eller liten forbokstav når to eller flere ord er sammensatte og ett eller flere av ordene skrives med stor forbokstav.

Stortinget skrives med stor forbokstav, men det skrives stortingsrepresentant med liten forbokstav. Samtidig har jeg sett at folk skriver at en person er en Høyre- eller Venstremann (en som stemmer Høyre eller Venstre). Er det rett at det skal skrives med stor forbokstav da?

 

I tillegg er det en del ord som kan være litt forvirrende. Kan man for eksempel skrive Rådhuset med stor forbokstav? Synes generelt sett det er litt forvirrende om det skal brukes stor eller liten forbokstav på div. institusjoner, fordi man her også bruker det vekslende.

 

lurer også på en del med forskjellige navn på organisasjoner og selskaper. På engelsk bruker man som regel stor forbokstav i hvert enkelt ord i navnet. Eksempelvis: WTO (World Trade Organization), mens på norsk sier man Verdens handelsorganisasjon, samtidig er det en del navn (spesielt på mer private bedrifter) hvor man bruker stor forbokstav i hvert enkelt ord, slik som på engelsk. Hvordan er reglene på dette?

 

Til slutt: Hvordan er det med kallenavn på folk? Skal kallenavnene skrives med stor forbokstav? Hva om kallenavnene er div. titler?

 

- På forhånd takk.

[Atlanterhavet]

For det første lurer jeg på om det skal brukes stor eller liten forbokstav når to eller flere ord er sammensatte og ett eller flere av ordene skrives med stor forbokstav.

Stortinget skrives med stor forbokstav, men det skrives stortingsrepresentant med liten forbokstav. Samtidig har jeg sett at folk skriver at en person er en Høyre- eller Venstremann (en som stemmer Høyre eller Venstre). Er det rett at det skal skrives med stor forbokstav da?

Stortinget skriv ein med stor bokstav av di det er eit særnamn (det er berre EITT storting), medan stortingsrepresentant er eit samnamn (det er mange av dei). Kva gjeld partia: Er ein Høgre-mann, er ein ein mann som stør partiet Høgre (altså eit særnamn, det er berre eitt parti med det namnet), er ein høgremann, har ein eit syn som ligg på høgresida av den politiske aksa (og det er mange høgresider).

 

I tillegg er det en del ord som kan være litt forvirrende. Kan man for eksempel skrive Rådhuset med stor forbokstav? Synes generelt sett det er litt forvirrende om det skal brukes stor eller liten forbokstav på div. institusjoner, fordi man her også bruker det vekslende.

Same poenget her: Rådhuset vert særnamn (og difor feil om ein ikkje presiserer nærmare, til dømes "Rådhuset i Oslo", ellers er det mange rådhus og difor feil å nytta særnamnsregel), medan rådhuset altså er samnamn.

 

lurer også på en del med forskjellige navn på organisasjoner og selskaper. På engelsk bruker man som regel stor forbokstav i hvert enkelt ord i navnet. Eksempelvis: WTO (World Trade Organization), mens på norsk sier man Verdens handelsorganisasjon, samtidig er det en del navn (spesielt på mer private bedrifter) hvor man bruker stor forbokstav i hvert enkelt ord, slik som på engelsk. Hvordan er reglene på dette?

Private verksemder avgjer sjølv skrivemåten av namnet sitt, og då fylgjer ein dei reglane, sjølv om dei ikkje er etter norsk rettskrivingsnormal (det vert i prinsipp nett same tankegangen når ein utan problem skriv Christian, sjølv om norsk rettskrivingsreglar anno 2011 tilseier Kristian). Same gjeld døme du gav med WTO. NAMNET på organisasjonen er World Trade Organization. Skriv ein OM organisasjonen kan ein godt nytta OMGREPET omsett - og då fylgjer ein vanlege norske språkreglar for omgrepet.

 

Til slutt: Hvordan er det med kallenavn på folk? Skal kallenavnene skrives med stor forbokstav? Hva om kallenavnene er div. titler?

Ikkje heilt klåre reglar her, men slik eg sjølv ser saka: Nei. Dette er ikkje noko "offisielt særnamn" på personen, det er (oftast) ei omtale av trekk ved folk. Aldså vert dette naturleg å sjå som samnamn, og med det liten bokstav.

[Eplesaft]

Hei og takk for svar.

 

 

Stortinget skriv ein med stor bokstav av di det er eit særnamn (det er berre EITT storting), medan stortingsrepresentant er eit samnamn (det er mange av dei). Kva gjeld partia: Er ein Høgre-mann, er ein ein mann som stør partiet Høgre (altså eit særnamn, det er berre eitt parti med det namnet), er ein høgremann, har ein eit syn som ligg på høgresida av den politiske aksa (og det er mange høgresider).

 

Jeg ser ikke helt forskjellen. Det er jo også mange folk som stemmer Høyre og derfor er Høyre-/høyremenn. Både Stortinget og Høyre er egennavn, så burde det ikke være små forbokstaver dersom man setter sammen ordene med andre ord?

 

Private verksemder avgjer sjølv skrivemåten av namnet sitt, og då fylgjer ein dei reglane, sjølv om dei ikkje er etter norsk rettskrivingsnormal (det vert i prinsipp nett same tankegangen når ein utan problem skriv Christian, sjølv om norsk rettskrivingsreglar anno 2011 tilseier Kristian). Same gjeld døme du gav med WTO. NAMNET på organisasjonen er World Trade Organization. Skriv ein OM organisasjonen kan ein godt nytta OMGREPET omsett - og då fylgjer ein vanlege norske språkreglar for omgrepet.

 

Vanlige norske språkregler sier altså at det skal benyttes stor forbokstav i det første ordet, med påfølgende små forbokstaver i de andre ordene i navnet?

[Atlanterhavet]

Jeg ser ikke helt forskjellen. Det er jo også mange folk som stemmer Høyre og derfor er Høyre-/høyremenn. Både Stortinget og Høyre er egennavn, så burde det ikke være små forbokstaver dersom man setter sammen ordene med andre ord?

Nei, det er skilnad på å vera Høgre-mann og å vera høgremann. Høgre-mannen er nok OG høgremann, men høgremannen treng slett ikkje vera Høgre-mann! Grunn: Høgre-mannen stør partiet Høgre, medan høgremannen godt kan stø FrP eit norsk "mikroparti" på høgresida av "den politiske aksa" eller eit parti som ligg på høgresida av "den politiske aksa" i eit anna land.

 

Vanlige norske språkregler sier altså at det skal benyttes stor forbokstav i det første ordet, med påfølgende små forbokstaver i de andre ordene i navnet?

Ja når du skriv om eit omsett OMGREP som og er eit særnamn på originalspråket. Reglane her er likevel ikkje 100 % faste, ein må byggja på kva som er vanleg.

[Samara]

Atlanterhavet gir gode svar her.

 

Til slutt: Hvordan er det med kallenavn på folk? Skal kallenavnene skrives med stor forbokstav? Hva om kallenavnene er div. titler?

Ikkje heilt klåre reglar her, men slik eg sjølv ser saka: Nei. Dette er ikkje noko "offisielt særnamn" på personen, det er (oftast) ei omtale av trekk ved folk. Aldså vert dette naturleg å sjå som samnamn, og med det liten bokstav.

Ikke helt klare regler er jeg enig i, men vil heller si at det skal skrives med stor forbokstav i større grad enn å ikke gjøre det. Navn på personer, steder og titler skal, i alle fall i mitt syn, skrives med stor bokstav (særnavn). Det er ikke noe offisielt navn personen har, men det er likevel et navn personen er gitt, enten permanent eller midlertidig.

Er det er kallenavn/tittel/navn etc som av ulike grunner er ment for å ha liten forbokstav, så skal dette brukes.

 

Eksempler:

- Syns det blir mer rett om folk om meg her på forumet skriver "Samara" og ikke "samara".

- Både ts (Eplesaft) og Atlanterhavet i denne tråden har jo bevisst skrevet forumnavnene/kallenavnene sine med stor forbokstav. Hvorfor? Jo, sannsynligvis fordi det skal være et navn på vedkommende, og dermed erstatter dette navnet ens virkelige navn (og blir et slags særnavn).

- F.eks Forumbrukere som bevisst bruker navnet sitt med liten bokstav. Men dette er jo noe vi andre forumbrukere må legge merke til, og følge.

- Titteleksempel: Boka "minst" av Arne Berggren er bevisst, og skal skrives slik.

- Titteleksempel: iPod, iPad, iPhone. Liten "i" er her bevisst, og dette skal vi følge hvis det skal bli korrekt.

[Atlanterhavet]

Stort sett samnd i det du skriv, Samara, men vil gjerne føya til litt:

 

TITLAR skal aldri ha stor forbokstav på norsk. Ein skriv "då rektor Namn Namnesen sa...", ikkje "då Rektor Namn Namnesen sa", om ein skal fyljga reglane for rettskriving.

 

Om ein person sjølv har teke seg eit kallenamn eller er tildelt eit "offentleg og offisielt" kallenamn fylgjer ein same reglar som eg nemnde under tredje sitatet i fyrste innlegget mitt her: Fyljger den offisielle skrivemåten namneveljaren har avgjort. Det eg omtala under fjerde punktet var kallenavn av typen " alle veit om det, unnateke personen namnet vert nytta om". Nokre varenamn (td iPad) er og eit offisielt registrert varenamn, og då skal det skrivast nett slik denne offisielle registringa er. Altså iPad, korkje ipad eller IPAD (det siste sjølvsagt med mindre ein skriv ei heil setning med versalar). ("Versalar" er den (trykte) bokstavtypen ein kallar "store bokstavar", dei små (trykte) heiter "minusklar". Ellers kan det verta mistyding og "store bokstavar" (to cm), ikkje "små bokstavar" (ein cm).)

[Eplesaft]

Jeg ser ikke helt forskjellen. Det er jo også mange folk som stemmer Høyre og derfor er Høyre-/høyremenn. Både Stortinget og Høyre er egennavn, så burde det ikke være små forbokstaver dersom man setter sammen ordene med andre ord?

Nei, det er skilnad på å vera Høgre-mann og å vera høgremann. Høgre-mannen er nok OG høgremann, men høgremannen treng slett ikkje vera Høgre-mann! Grunn: Høgre-mannen stør partiet Høgre, medan høgremannen godt kan stø FrP eit norsk "mikroparti" på høgresida av "den politiske aksa" eller eit parti som ligg på høgresida av "den politiske aksa" i eit anna land.

 

Ok. Stortinget og Høyre er begge egennavn, men det skrives altså Høyremann med stor forbokstav for å skildre ordet fra lignende ord med ulik betydning? Skal det i hovedsak, dersom det ikke kan forveksles med andre ord (slik som Høyremann og høyremann), skrives med liten forbokstav, slik som når Stortinget blir til stortingsrepresentant?

[Isbilen]

Private verksemder avgjer sjølv skrivemåten av namnet sitt

 

Dette er fremdeles åpent for debatt. Det er ingen lovpålagt tvang til å skrive riktig, så hvis en bedrift vil være kreativ i typografien selv i kommunikasjonen står de fritt til det. Jeg mener fortsatt ikke det er "riktig", og at Språkrådet kan mene at bedrifter bestemmer dette selv er helt på jordet. På den ene siden er ingen hevet over rettskrivingsreglene, på den annen side er man sjelden pålagt å følge dem. I logoer er det derimot fritt frem. Jeg skriver Iphone og vil oppfordre alle andre til å gjøre det også - ingen bedrift fortjener ekstra oppmerksomhet for å støye til skriftspråket.

[Atlanterhavet]

Skal det i hovedsak, dersom det ikke kan forveksles med andre ord (slik som Høyremann og høyremann), skrives med liten forbokstav, slik som når Stortinget blir til stortingsrepresentant?

Så lenge det ikkje er mistydingsfare så skriv ein stortingsrepresentanten, osloborgarane, vossingane og liknande, ja. Det er og ofte MOGELEG å skriva til dømes Oslo-borgarane, men for det eine gjev det ikkje ynskt "opphakking" av språking og for det andre vil mange seia det ligg ein liten nyanseskilnad mellom "osloborgarane" og "Oslo-borgarane". (Norsk har generelt som kjenneteikn at ein skriv ord saman når mogeleg, difor skriv ein på norsk postkontor i eitt, medan britane deler og skriv post office. Difor er butikkane si "tilbodsvare", lever postei" og "is krem" ufyselege språkpadder som klårt syner kundane dei tilsette i butikken si totale dugløyse i norsk!)

[Samara]

TITLAR skal aldri ha stor forbokstav på norsk. Ein skriv "då rektor Namn Namnesen sa...", ikkje "då Rektor Namn Namnesen sa", om ein skal fyljga reglane for rettskriving.

"Titler" kan være så mangt, og mente vel i grunn titler og navn generelt (inkl det meste).

 

Titler som i yrkestitler er én. Er enig i at "da rektor Navn Navnesen.." er riktig kontra "da Rektor Navn Navnesen". Men uten navnene til vedkommende kan vel titlene skrives med stor bokstav? "Ja, Rektor er en mektig mann." Med den setninga viser man at man snakker om en bestemt person som her titeleres som rektor, fordi han da er dette. Eller? Vi skriver jo f.eks Kongen med stor K (selv om jeg tror dette muligens blir unntaksregel uansett).

[Isbilen]

Nei, "kongen" skal også være med liten forbokstav, selv om mange tror det blir ekstra flott og riktig når de skriver det med stor. Hvis en person heter Rektor skal du skrive navnet hans med stor forbokstav, men det er det i Norge i følge SSB 3, 2, 1 eller 0 som gjør.

Endret 23. august 2011 av Isbilen

[Atlanterhavet]

Dette er fremdeles åpent for debatt. Det er ingen lovpålagt tvang til å skrive riktig, så hvis en bedrift vil være kreativ i typografien selv i kommunikasjonen står de fritt til det. Jeg mener fortsatt ikke det er "riktig", og at Språkrådet kan mene at bedrifter bestemmer dette selv er helt på jordet. På den ene siden er ingen hevet over rettskrivingsreglene, på den annen side er man sjelden pålagt å følge dem. I logoer er det derimot fritt frem. Jeg skriver Iphone og vil oppfordre alle andre til å gjøre det også - ingen bedrift fortjener ekstra oppmerksomhet for å støye til skriftspråket.

Etter "gjeldande norsk rettskriving" er dette ikkje ope for debatt, nei. Om ein vil FYLGJA gjeldande norsk rettskriving eller ikkje er derimot 100 % friviljug (så lenge du skriv som privatperson (så lenge du ikkje "låner verkty" som set andre krav, til dømes her på diskusjon), og gjerne noko ein kan debattera kor tenleg eller mindre tenleg er. Som privatperson kan du skriva dialekt, mellomaldernorsk, riksmål, høgnorsk, SMS-språk eller kva du vil. Skriv du på vegne av andre (td arbeidsgjevaren din eller det offentlege) er det dei som set norma, ikkje du, men ein privat arbeidsgjevar er heller ikkje påboden å nytta "gjeldande norsk rettskriving". Han står like fritt som ein privatperson til å krevja at dei tilsette skal skriva høgnorsk eller riksmål om det var avtala eller KLÅRT underliggjande føresetnad ved tilsetjinga (ser føre meg spetaklet om ein tilsett i Riksmålsforbundet kravde å skriva bokmål etter "gjeldande norsk rettskriving" på arbeid - eller nynorsk av di "det er OG gjeldande NORSK rettskriving...).

 

Difor ER nokre heva over rettskrivingsreglane, og like mykje som det er FEIL å skriva "Kristian" eller "Oschlo" når namnet er fastsett til Christian eller Oslo, er det FEIL å skriva Ipad når namnet er fastsett til iPad. Om ein då vil hevda seg å seia at ein skriv etter "gjeldande norsk rettskriving". Men DET treng altså ingen privatperson. i "privatsfæra". Ein skuleelev, derimot, skal det kva gjeld skulearbeidet.

[Atlanterhavet]

Men uten navnene til vedkommende kan vel titlene skrives med stor bokstav? "Ja, Rektor er en mektig mann." Med den setninga viser man at man snakker om en bestemt person som her titeleres som rektor, fordi han da er dette. Eller?

Eller! Rektor er yrkestittel og det finst mange av dei - altså samnamn og "rektor".

 

Vi skriver jo f.eks Kongen med stor K (selv om jeg tror dette muligens blir unntaksregel uansett).

Nei, det er skilnad på "kongen" og "Kongen". Det fyrste er PERSONEN, det siste er "kongen og rådet hans", altså regjeringa med kongen ved møtebordet. Så når "Kongen har avgjort at..." er det nok statsministeren som har avgjort med kongen til stade, utan å leggja ned veto. Om "kongen har avgjort at.." har ein derimot all rimeleg grunn til å tru at eldste busette på adressa Drammensvegen 1 i Oslo sjølv har avgjort eit kvart.

[Samara]

Eller! Rektor er yrkestittel og det finst mange av dei - altså samnamn og "rektor".

 

Nei, det er skilnad på "kongen" og "Kongen". Det fyrste er PERSONEN, det siste er "kongen og rådet hans", altså regjeringa med kongen ved møtebordet. Så når "Kongen har avgjort at..." er det nok statsministeren som har avgjort med kongen til stade, utan å leggja ned veto. Om "kongen har avgjort at.." har ein derimot all rimeleg grunn til å tru at eldste busette på adressa Drammensvegen 1 i Oslo sjølv har avgjort eit kvart.

OK

Men uansett blir svaret på TS sitt spørsmål om kallenavn basert på hva man definerer kallenavn, og hvilken betydning dette gir vedkommende og tilhørende.

[Isbilen]

Dette er fremdeles åpent for debatt. Det er ingen lovpålagt tvang til å skrive riktig, så hvis en bedrift vil være kreativ i typografien selv i kommunikasjonen står de fritt til det. Jeg mener fortsatt ikke det er "riktig", og at Språkrådet kan mene at bedrifter bestemmer dette selv er helt på jordet. På den ene siden er ingen hevet over rettskrivingsreglene, på den annen side er man sjelden pålagt å følge dem. I logoer er det derimot fritt frem. Jeg skriver Iphone og vil oppfordre alle andre til å gjøre det også - ingen bedrift fortjener ekstra oppmerksomhet for å støye til skriftspråket.

Etter "gjeldande norsk rettskriving" er dette ikkje ope for debatt, nei. Om ein vil FYLGJA gjeldande norsk rettskriving eller ikkje er derimot 100 % friviljug (så lenge du skriv som privatperson (så lenge du ikkje "låner verkty" som set andre krav, til dømes her på diskusjon), og gjerne noko ein kan debattera kor tenleg eller mindre tenleg er. Som privatperson kan du skriva dialekt, mellomaldernorsk, riksmål, høgnorsk, SMS-språk eller kva du vil. Skriv du på vegne av andre (td arbeidsgjevaren din eller det offentlege) er det dei som set norma, ikkje du, men ein privat arbeidsgjevar er heller ikkje påboden å nytta "gjeldande norsk rettskriving". Han står like fritt som ein privatperson til å krevja at dei tilsette skal skriva høgnorsk eller riksmål om det var avtala eller KLÅRT underliggjande føresetnad ved tilsetjinga (ser føre meg spetaklet om ein tilsett i Riksmålsforbundet kravde å skriva bokmål etter "gjeldande norsk rettskriving" på arbeid - eller nynorsk av di "det er OG gjeldande NORSK rettskriving...).

 

Difor ER nokre heva over rettskrivingsreglane, og like mykje som det er FEIL å skriva "Kristian" eller "Oschlo" når namnet er fastsett til Christian eller Oslo, er det FEIL å skriva Ipad når namnet er fastsett til iPad. Om ein då vil hevda seg å seia at ein skriv etter "gjeldande norsk rettskriving". Men DET treng altså ingen privatperson. i "privatsfæra". Ein skuleelev, derimot, skal det kva gjeld skulearbeidet.

Du er ikke hevet over rettskrivingsreglene hvis du velger å ikke forholde deg til dem, da er du bare utenfor. Hvis du derimot skryter på deg å følge dem til punkt og prikke, er du i en situasjon hvor det er snakk om å ta seg til rette eller følge dem. Jeg synes avgjørelsen til Språkrådet var gal, det var "dette" som var åpent for debatt, jeg vet godt hva de har sagt og hva gjeldende norsk rettskriving er(uten at jeg synes argumentasjonen på dette området var så all verden).

 

Det ville vært mye mer elegant å si at logo er en ting og rettskriving noe annet, men de valgte altså å innrømme kommersielle interesser et unntak og tvinge de få som er pålagt å følge rettskrivingsreglene å danse etter deres pipe. Det synes jeg er kjempedrøyt.

Men nå tror jeg du vet hva jeg mener, og dette er vel egentlig ikke helt on topic.