The Avatar

Ser på SSB at eksportstatistikken utanom skip og oljeplattformar ser slik ut: 2010: 781 067 mill 2011: 892 480 mill 2012: 929 563 mill 2013: 909 538 mill 2014: 901 683 mill 2015: 826 330 mill 2016: 739 078 mill 2017: 849 329 mill 2018: 991 771 mill 2019: 907 961 mil 2020: 774 057 mill 2021: 1 478 223 mill 2022: 2 653 993 mill 2023: 1 878 035 mill I 2013 var det ein nedgang i forhold til 2012, ein nedgang som fortsatte til og med 2016. Det var ikkje før i 2018 at eksporten var oppe igjen på 2012 nivå. Også interessant å sjå på at det var ein veldig kraftig nedgang i koronaåret 2020 med ein voldsom auking i både 2021 og 2022. Det er sikkert mange måtar å tolke statistikken på, det er ikkje sikkert at eksport utan skip og oljeplattformer er den mest relevante statistikken å bruke heller. Basert på ei kjapp oversikt så ser det ut som at til tross for ein nedgang i åra etter 2012 så var ikkje nedgangen enormt stor. Eg kan heller ikkje huske at det var stor krisestemning, men det kjem kanskje mykje ann på mediavinklinga. Isolert sett så er jo ein nedgang på over 1 Billion frå 2022 til 2023, men samtidig så har vi tydelegvis hatt usedvanleg gode eksportår sidan 2021.

Det er mykje skrot i sjøen, så kor viktig det var å bruke ressursane på å heve denne frysaren for å sjekke den, kontra å bruke ressursane på å leite andre stadar, får vi kanskje aldri svaret på. Folk dumper avfall stadig vekk, så det i seg sjølv er ikkje så uvanleg. Grunnen til at denne frysaren vart funnet og identifisert i utgangspunktet var i samband med undervannssøk etter ein kropp. Denne frysaren var det einaste avfallet som ein fant i dette søket som mogelegens kunne inneholde ein kropp. Dersom nokon skulle kome tilbake for å hente frysaren så hadde det vært vanskeleg å gjere utan å bli observert. Sjølv om det ikkje er styggdjupt alle stadar så reknar eg med at fryseboks var dumpa på over 20 meters djup slik at den var vanskeleg tilgjengeleg for fritidsdykkarar? Å heve noko frå sjøen er ikkje så veldig enkelt, særleg når ein også skal leite etter objektet. Så dersom nokon har komt før politiet og fjerna fryseboksa så burde det vært lett å oppdage som mistenkeleg båtaktivitet. Spørsmålet er om politiet burde satt overvåking på området? For kjem det nokon og possisjonerer båten pp funnplassen med utstyr for å heve ting, så vil ein ha eit forklaringsproblem.

Frivillig arbeid er nemt, og sjølv om det sikkert er mange som vil bidra i jula så er det ikkje alltid at det er sjølve julekvelden som det er flest som vil bruke på slikt arbeid. Akkurat sjølve juledagane tenker eg at du fint kan bruke til å nyte stillheita om du vil det. Du skal ikkje kjenne på eit press om at du må ut for å jobbe eller gå på besøk disse dagane. Sidan du snakker om å leige hytte eller reise vekk i jula så tolker eg det slik at du uansett planlegg å være åleine i jula, og at du eigentleg har meir behov for å kome deg ut av huset (kanskje for å sleppe overraskande besøk av folk som trur det er synd på deg fordi du er åleine i jula?). Men fire veker er ganske lange, så det bør kanskje vurdere å dra på julebesøk til vennar eller familie i romjula. I romjula og rundt nyttår så er det heller ikkje like mykje stress og mas som akkurat 24 og 25 desember. Om du skal reise vekk og vil kome litt vekk frå jula så kan det kanskje være ein tanke å reise til f.eks. Storbritania og være der til og med julaften, og så reise tilbake på fyrste juledag? I storbritania så er 24 desember eigentleg berre ein vanleg dag der butikkane og slikt er opne som vanleg. Det er fyrste og andre juledag som blir feira i Storbritania. Det er sikkert ikkje mykje billigbillettar dit å finne, men vil i alle fall nevne det som eit alterativ. Eit tilsvarande alternativ er å reise til eit muslimskland der dei ikkje feirer jul. Dei største turistplassane vil no feire jul også i muslimske land, men om du ikkje drar til dei verste turistfellene så kan det også være ein måte å sleppe unna julestyret på. Til dømes kan ein tur til Egypt kanskje være noko for å sleppe alt julestyret?

Du treng ikkje å gå arbeidsledig i heile karantenetida nei. Det er heile poenget med karantenetida, dersom du seier opp jobben utan god nok grunn så skal karantenetida presse deg til å skaffe ny jobb så raskt som råd. Om du har ordna deg ny jobb før du seier opp (som er det mest vanlege) eller du hiver deg rundt og får deg ny jobb speler ingen rolle. Poenget er at du ikkje skal kunne seie opp jobben din grunnlaust og så ta ein måned eller to med dapengar som ein bonusferie der du ikkje arbeider. Formålet er ikkje at du skal "straffast" til å leve 18 månadar utan pengar, formålet er fyrst og fremst å få folk til å ikkje seie opp fast jobb før ein har ordna seg ny fast jobb å gå til, og sekundært for å gi deg eit spark i baken til å prøve å skaffe deg jobb og inntekt så raskt som råd. Om du etter 18 veker fortsatt ikkje har klart å finne deg jobb så får du dagpengar som vanleg, rett og slett fordi du skal ha noko å leve av medan du fortsetter å leite etter jobb. Når du er ferdig med oppseiingstida så er du heilt ferdig med stillingsforholdet du har hatt. Då kan inngå ny arbeidsavtale med sjefen om å få deg ny midlertidig jobb som ringevikar. Eg ser likevel ikkje heilt kva som skal være formålet med å starte i ny jobb under den same sjefen som fekk deg til å seie opp den forrige jobben. Du skal jobbe som vanleg ut oppseiingstida. Så den 1 januar er du ledig til å ta på deg andre jobbar. Så sjølv om du jobbar som vanleg så er det lurt å starte med å søke på nye jobbar alt no og ikkje vente til oppseiingstida er ute og du står der utan verken lønn eller dagpengar. Har du litt flaks så får du ordna deg ny jobb å gå til 2 januar, slik at du slepp å gå arbeidsledig utan dagpengar på grunn av karantenetida.

Det er fleire grunnar til at ein har foreldingsfrist. Då ein for nokre år sidan fjerna foreldingsfristen for drap så var eit av dei viktigaste motargumenta at utan foreldingstid så må vi rekne med at fleire drapssaker forblir uløyste slik at familien til offeret aldri får eit svar på kva som skjedde. Ein drapsmann som vil lette på sin samvittigheit utan å risikere å bli dømt til fengsel må i dag vente til ein ligg på dødsleiet og er sikker på at ein ikkje blir frisk nok til å bli bura inne. Før når også drapssaker vart forelda så var det nokre saker som vart oppklart ved at drapsmannen fortalte om kva som hadde skjedd 25+ år seinare. Så sjølv om ein då ikkje kunne dømme drapsmannen for drap, så hjalp det til å få oppklart nokre drapssaker som var uløyste. Ein ting er at det kan være til god hjelp for dei etterlatte å endeleg få svar, men det er også av ei viss betydning å få "fasiten" på kva som skjedde slik at til dømes politiet kan evaluere sin etterforskning og eventuelt lære av eventuelle feil som førte til at ein ikkje klarte å finne den skuldige. I tillegg er det som nemt slik at når hovedformålet til fengselet er å rehabilitere kriminelle, så gir det lite meining å skulle rehabilitere kriminelle som alt er rehabiliterte til lovlydige borgarar. Det er nok også eit vist moment av at ein reknar med at den skuldige som i mange år har måtte sjå seg over skuldra og heile tida har måtte uroe seg at i morgon så kjem politiet på døra, så er det ein slags straff i seg sjølv. I mange tilfeller vil det nok også være lite hensiktsmessig å fengsle nokon mange år seinare sidan slik fengsling for kan gi uforholdsmessig store ulempar for familie, vennar og arbeidsgivar. I ditt eksempel så vil det å no skulle fengsle denne faren i 10 år være ei større straff for den familien som han no har etablert, enn det hadde vært om han vart dømt i 1993 når handlinga angiveleg skjedde. Det er sånn sett berre vekkasta offentlege pengar å skulle straffe kriminelle som ikkje lenger treng straff. Så kan ein sjølvsagt diskutere om det burde være rom for inndra utbyttet etter kriminalitet utan tanke på forelding, det burde kanskje vært gjort i denne saken om ein klarer å gave fram bevis for kva som skjedde. Samtidig så er det ikkje heilt utan konsekvensar det heller, og det er heller ikkje gitt korleis ein skal rekne ut verdien av utbyttet så mange år seinare. Skal dein då inndra dei 2 millionane som det var snakk om? Eller skal ein inndra også alt av verdiar som har blitt mogleggjort på grunn av disse 2 millionane. I dette konkrete tilfellet vil det sistnemte medføre at det er tre hotell og fleire butikkar som går med i dragsuget, med dei arbeidsplassane og verdiskapninga som høyrer med. Det er på ingen måte gitt at samfunnet heller er tent med å skulle rote borti slike saker så lenge etterpå.

Ikkje uavhengig av alvorlegheitsgrad. Foreldinga av straffesaker varierer med alvorlegheitsgrad, sakene blir forelda etter 2, 5, 10, 15 og 25 år alt etter kor høg strafferamma er. Det er kun forhold som kan føre til 21 års fengsel som blir forelda etter 25 år, mindre alvorlege lovbrot blir forelda tidlegare. Kvitvasking har ei øvre strafferamme på 15 år, og blir då forelda også etter 15 år. Så om dette skjedde i 1993 så vart saka forelda i 2008. Det er nokre saker som ikkje har foreldingstid. Før var det berre det aller mest alvorlege slik som folkemord og terror, men for nokre år sidan så vart blant anna mord og voldtekt lagt til lista over forhold som ikkje blir forelda. Økonomisk kriminalitet blir forelda. Om denne personen no har levd lovlydig i over 30 år så er det lite formålsteneleg å putte vedkommande i fengsel no så lenge etterpå for at personen skal bli rehabilitert til å ikkje begå ny kriminalitet. Det vil nok også være utfordrande å få ein fellande dom etter så lang tid.

Generelt sett så er det vatn som folk flest er for dårlige til å ha tappa opp på førehand. Veldige mange har ein plan som er tilsvarande den du har, altså å gå i elva for å hente vatn. Stort sett så vil nok det fungere greitt, om ein ikkje har vassrensar slik som du har kjøpt så kan ein alltids koke vatnet. Kor realistisk og gjennomførbar din plan er kjem veldig ann på kva som skjer og kor mange andre som har god tilgang til den same elva. Ved atomnedfall så så hjelp det ikkje å rense eller koke vatnet, så det å ha tappa opp vatn på dunkar gjer at du kan leve på dette vatnet i dei dagane og vekene der nedfallet er størst. Med rennande vatn så går det ikkje så lang tid før det verste av radioaktivitetet er skylt bort, opne vasskjelder skal ein derimot være veldig forsiktig med ettersom det der kan samle seg store mengder radioaktivitet som varer lenge. Så dersom det skjer ei atomulykke så kan du risikere å være utan trygt drikkevatn om du baserer deg berre på elva. Den andre ulempen som du i større grad kan motvirke mellom anna med rensing og koking er biologisk forureining. Særleg om vassforskyninga har vært ute nokre døgn så kan du riskere at kloakk frå improviserte utedoar og liknande sig ned i elva. Om du bur øvst oppe i dalen og ikkje har naboar over deg så er det kanskje ikkje så stort problem, bur du lengre nede så kan du riskere at det reine elvevatnet ikkje er reint så veldig lenge. Det kan også fort bli veldig mange som kjem til den same elva for å hente vatn, noko som kan føre til at elvebotnen blir meir forstyrra enn vanleg slik at vatnet blir meir grumsete enn normalt på grunn av auka aktivitet. Om heile bygda/byen har nøyaktig same plan som deg for å hente drikkevatn så er det ikkje gitt at planen fungerer like godt i praksis. Om elva renn rett forbi så er jo det veldig lettvint, for dei som bur litt lengre unna elva så kan det med transport blir ei utfordring, det er ikkje gitt at ein kan basere seg på å bruke bilen. Alt det sagt så er det ikkje gitt at atomkrig med radioaktivt nedfall og at ein EMP puls har tatt livet av alt av køyretøy og straumforsyning er det scenarioet som det er viktigast å være førebudd på. Får vi ein slik situasjon så er det kanskje ikkje nok å være sjølvforsynt i 7 dagar uansett. Og sjølv om vatnet i elva er forureina, så vil det uansett kome godt med til andre vassbehov utover drikkevatn og matlaging. Sjølv om du baserer deg på elva, så bør du ha i det minste nokre liter med heilt reint vatn i tillegg. Dei fleste stadar i Norge så er drikkevatnet uansett så reint at du strengt tatt kan fylle ein plastdunk frå hageslangen og sette i boda i eit års tid utan å legge arbeid i å desinfisere plastdunken på førehand. Om du gjer dette og fyller på nytt vatn neste år så er det enkelt å ha ein eller fleire 20 liters dunkar ståande med reint drikkevatn med minimal eigeninnsats. Det beste er likevel å koke glasflasker som du nøysommeleg fyller og korker for å oppbevare mørkt og kjølig, men det tenker eg er meir arbeid enn det er verdt, i alle fall når det ikkje er ein openbar trussel som gjer det nødvendig å legge så mykje tid i eigenberedskapen.

Dei fleste (alle?) analoge klokker stiller du datoen ved å dra krona halvvegs ut slik at du berre stiller på datoen. Datoen bør settast ein gong mellom klokka 12 midt på dagen og midnatt. Gjer du det så skal datoen endre seg automatisk ved midnatt.

Eg synes eigentleg ikkje det handler om å sette ei grense. Når ein diskuterer antall veker så handlar det i stor grad om subjektiv oppfatting, og har blitt eit slikt kompromiss der ein seier, - greitt det skal være lov å ta abort, men ikkje etter veke X. Den kliniske grensa for når ein foster kan overleve utanfor livmora gitt tilstrekkeleg behandlingstilbod tenker eg heller ikkje er særleg relevant, den grensa blir stadig lavare etter kvart som teknologien blir betre. Går nok ikkje ufatteleg mange tiår til at ein kan legge eit befrukta egg i inkubator heilt utan (surrogat)-mor. Eg er heilt sikker på at vi lenger inn i famtida også skal kunne få til å bygge eggcella frå grunnen av i laboratorium, men det var ein digresjon. Eg er for at ein skal kunne bestemme over eige liv, og at også sein abort er heilt innafor. Den meininga står ikkje i konflikt til at alle foster har ein eigenverdi, det er berre at eg verdsett livet til mora høgare enn barnet. Nøyaktig kvar folk setter grensa er som tidlegare nemt høgst subjektivt, så å krangle om grensa skal gå ved 12 eller 18 veker er meir ei politisk forhandling basert på verdisyn enn det er basert på objektive forhold. Det debatten burde gå på er kven som skal få ha siste ordet på om eit foster skal få lov til, eller bli tvinga til å bli født. I dag er lovverket slik at det er kvinna sjølv som bestemmer fram til no veke 18, nemda som bestemmer fram til veke 22, og deretter seier staten at det er straffbart å avbryte svangerskapet, som i praksis er å tvinge kvinna til å gjennomføre svangerskapet om det har gått meir enn 18/22 veker. Eg gjer meg også nokre tankar om at behovet for sein abort vil kunne reduserast sterkt med betre helsetilbod og ikkje minst kunnskap og oppfølging. Mange oppdagar ikkje at dei er gravide før menstruasjonen uteblir, og mange forstår heller ikkje det signalet og tenker at det kanskje er stress eller liknande som er årsaken. Deretter så skal ein rekke å ta det som er ønskeleg av prøver og testar for å eventuelt vurdere abort. Den store debatten som ingen tørr å ta skikkeleg tak i er kva som er grunnlaget for at ei kvinner velger abort. Personleg så meiner eg at det er særdeles stor forskjell på det å ta abort fordi fosteret har sjukdom eller skadar som vil kreve ekstra mykje oppfølging, kontra det å ta abort som om det var vanleg prevensjon. Det å ta abort på eit friskt foster i veke 18 fordi ein vil behalde ein ungdommeleg kropp med stram mage blir noko heilt anna enn å ta abort etter fostervatnprøva viser at fosteret ikkje er friskt. Som del av denne debatten så bør ein også snakke om kva som er gode og dårlege grunnar for å ta abort (eigentleg uansett kor langt det er komet). Skal det være heilt opp til kvinna å bestemme utan å trenge å oppgi grunn? Vil ønsket om karriere være god nok grunn? Er det at ein ikkje er i stabilt forhold og dermed ikkje kan danne kjernefamilie ein god nok grunn? Er det at ein har tre ungar frå før og ikkje orker tanken på å ha ein fjerde unge grunn nok? Osv. For sjølv om eg er for sjølvbestemt abort, så tenker eg at det kanskje bør være i alle falle nokre samfunnsforventingar til kva som skal få lov til å være gode grunnar. At det skal være faste reglar synes eg blir litt for strengt igjen, særleg med tanke på at kva som er gode grunnar kan være svært individuelt og avhengig av livssituasjon. Skal ein være litt kynisk så er det jo også betimeleg å spørre seg om alle foster som seinare blir barn har ein eigenverdi som er så høg at den skal ivaretakast for ein kvar pris. Eit multihandikappa barn vil nok ikkje bli ein god skattebetalar, og i tillegg er det sannsynleg at ein eller begge foreldra må slutte i sin jobb, og at det må brukast til dels store personellressursar på assistanse livet ut. Det er sjølvsagt få som seier at dei heller ville sleppe å bli født enn å vekse opp, men samtidig så er det nok dei fleste som må innrømme at dersom dei fekk valget om å bli født på nytt, så ville dei helst bli født med best moglege forutsetningar for å kunne leve eit innhaldsrikt liv der ein ikkje hadde trengt å ta hensyn til kroppslege-, mentale-, økonomiske- eller familiemessige forhold. Utan samanlikning forøvrig så er det jo slik i dyreverdenen at foreldra forlater nyknekte fugleungar i reiret om det er lite mat eller rovdyr som truar. Dei vaksne fuglane kan tross alt legge nye egg neste år og på den måten halde fuglebestanden oppe, så det å risikere voksne fuglar i fruktbar alder for å kanskje redde fugleungane er frå naturens side ikkje verdt risikoen. Så har vi mennesker sjølvsagt litt andre målekriterier enn berre det å spre genane våre til til neste generasjon gjennom å få flest mogleg barn som veks opp og får eigne ungar. Det er likevel eit viktig verdispørsmål. Eg meiner at abortdebatten har mange likeheitstrekk til debatten om behandlingstilbod til alvorleg sjuke. På eit eller anna tidspunkt så må myndigheitene sette grenser for kor kostbar behandling som skal tilbyast som del av den offentlege helsetenesta, og også om det i det heile tatt er hensiktsmessig å tilby behandling for at pasienten skal kunne leve litt lenger. Til dømes er det fleire MS-pasientar som ikkje får tilbod om den beste medisinen fordi det er for dyrt, og sjølv om dei fleste eldre har ein eller anna form for kreft så vil ikkje ein 80 åring få tilbod om kostbar kreftbehandling når ein uansett er i livets siste fase på grunn av alder. Eit siste moment som eg også synes det er lagt for lite vekt på er omsynet til helsepersonellet som skal utføre jobben. Skal helsepersonell tvingast til å gjere denne jobben som ein del av stillinga si? Skal ein kunne reservere seg? Skal ein kunne reservere seg delvis, som til dømes at ein berre er villig til å gjennomføre abort fram til veke 12 men ikkje til veke 18? Særleg på foster som nærmer seg levedyktigheit og etterkvart som teknologien blir betre, skal det være lov å gjere forsøk på å redde eit abortert foster? Og i så tilfelle, kva rettigheiter skal dette fosteret ha dersom det overlever? I dag så er det ofte slik at adopsjon ikkje er eit fullverdig alternativ til abort, mykje fordi mange ikkje ønsker å gå gjennom eit svangerskap for eit barn dei uansett ikkje skal behalde. Men også fordi dette barnet får rett til å få vite identiteten til sine biologiske foreldre, slik at ein vil måtte forholde seg til eit adoptert barn seinare i livet.

Skatteetaten er riktig instans. Siden det er så lenge sidan så finn du det nok ikkje på altinn.no heller. Om du ikkje finn det ut så tenker eg at det berre er å skrive cirka når navnebyttet skjedde. Når du endra navn som barn så er det i praksis utenkeleg at du som barn har hatt aktivitet under ditt gamle navn som har betydning for sikkerheitsklareringa.

Med ulike bankar så skjer ikkje betalinga nødvendigvis heilt med ein gong, utanom det så har det ingen betydning. Kva banken din tek i eventuelt gebyr kjem heilt ann på kva bank du har. Gåver frå privatpersonar ikkje skattepliktig, men gåver i slik størrelseorden skal meldast på eigenmeldinga. Gåva må sjølvsagt være reell, litt avhengig av omstendigheitene så kan du risikere at skatteetaten stiller spørsmål for å få klarheit i om det er ei gåve eller om det er betaling.

Det som typisk går igjen som fagutdanningar som trengs i framtida så har vi helse og omsorgsfag, byggfag, elektro og data som ofte går igjen. Dette er også av dei mest vanlege og kjente fagutdaningane. Merk også at det alltid er behov for gode fagfolk og mindre behov for dårlige fagfolk. Kanskje med unntak av helse og omsorgsyrka som ofte krev auorisasjon i tillegg, og det er vanskeleg å få tak i nok folk som har lov til å drive med yrket så er det slik at du må være god i faget ditt for å være nokonlunde trygg på å få jobb. Av den grunn så bør du ta eit fagbrev som du også har litt interesse for. Du bør også tenke på om det kan være aktuelt for deg å ta vidareutdanning seinare sjølv om det ikkje er aktuelt i dag. Mange av dei tekniske fagbreva gir deg moglegheit til å gå vidare på til dømes ingeniørutdanning i ulike retningar, til dømes kan du med fagbrev i tømrarfaget kvalifisere til å bli byggingeniør og som elektrikar kan du seinare utdanne deg til elektroingeniør. Samtidig er det ikkje sikkert at du vil utdanne deg til ein kontorjobb, for mange er det langt meir fristande med ein praktisk jobb. Som ein med Asperger, er du veldig nøyaktig i jobben du gjer? I så tilfelle kan kanskje fagbrev i malarfaget være aktuelt. I mange andre ytker så er det ofte fokus på at du skal jobbe raskt enten du jobbar som tømrar eller elektrikar. Men når det skal malast ein vegg så er det mange kundar som er meir opptatt av at det blir eit pent resultat utan skjolder enn at det nødvendigvis går fort. PS. Du nevner parfymer. Eg kjenner ikkje til at det finnes eit fagbrev innafor parfymefaget (det finnes fagbrev innom ein del andre svært uvanlege fag som skomaker og fiolinbygger). Men ser det finnes bachelorutdanning i parfyme og kosmetikkprodukt, då med fokus på å drive eit parfymeri eller produsere sine eigne produkt. Det ser også ut til at dette tilbys som eit eitårsstudium. Det er sjølvsagt ikkje sikkert at du vil gjere hobbyen din til jobb, men det er ei moglegheit. Den store fordelen med ei slik utdanning er at det umogleg kan være mange andre som har tilsvarande kompetanse.

Eg er ikkje heilt einig i kritikken din, men det er fordi eg ikkje les artikkelen som at NRK på nokon som helst måte støtter pastoren i sine påstandar. Om noko så tolkar eg artikkelen heilt motsatt, at her har NRK under dekke av nøytralitet stilt pastoren i eit så dårleg lys at det nesten tenderer til latterleggjering av pastoren. Eg tenker også at artikklar om slike meiningar frå religiøse leiarar gjer det langt lettare å kritisere kirka som institusjon. Å kome med tilsvar om kor latterleg det er å tru at det å drive med yoga maner fram onde ånder er så lavthengande frukt at det nesten blir for enkelt å kome med kritikk. For oss som er lite eller ikkje religiøse i det heile tatt så blir det enda vanskelegare å akseptere at den norske kirke skal få så mykje i statsstøtte når disse pengane blir brukt til dommedagsprofetiar om at det å drive yoga er farleg. Særleg når den kanskje største samfunnutfordringa vi står ovanfor er at færre og færre er fysisk aktive.

Ja, og det er det som er spesielt skummelt dersom denne dommen blir ståande som rettspraksis. Om bruken av n-ordet isolert sett medfører at det som ytra n-ordet kan få seg eit knyttneveslag i ettertid utan at det medfører straff. Eit viktig moment her er også at voldsbruken skjedde ikkje ved fyrste møte etter at n-ordet vart brukt, dei to partane hadde ein fredeleg samtale på morgonen dagen etter, og fyrst seinare på dagen kom voldsbruken. Det hadde vært veldig enkelt om det var n-ordet i seg sjølv som gir deg frikort til å yte vold utstraffa, for då hadde alle vist at bruker du n-ordet så samtykker du i praksis samtidig for å bli utsatt for vold. Det som er vanskeleg her at det er voldsmannen sjølv som får definisjonsmakta på kva ein syntes var krenkande språkbruk, så då kan ein kvart ord eller gestikulering gi fritak for voldsbruk om ein berre hevdar seg kreka etter å ha fått lang omtenkningstid. Så vidt eg har fått med i denne saka så er det ikkje ført bevis for at voldsofferet brukte n-ordet med det formål å krenke, eller om det berre var uheldig ordbruk. For sjølv om den som var mottakar av ordet (eller venn av mottakren av ordet) opplevde det som krenkande så er det av betydning om ordbruken var vondt meint eller ikkje. Med denne dommen er vi på veg til å få ein æreskultur der ein med rettsvesenet velsignelse kan eskalere språklege krenkingar til voldsbruk ganske lenge etterpå. At det er straffefritt å slå til ein som slenger med leppa som umiddelbart tilsvar er ein ting, men når ein regelrett går heim og til tross for god omtenkningstid finn ut at vold er einaste svaret, så er det kjempeskummelet for rettssikkerheita. Om det er dette som er meint når det i straffeloven står at kroppskrenking kan gjerast straffefritt om det er gjengeldesle etter forutgåande særleg provoserande handling, så må vi endre lova. Enten ved å sette ein tidsfrist på kor lenge det kan gå mellom provokasjonen og gjengeldinga, eller aller helst at tilsvarande som med sjølvforsvar så er det ulovleg å bruke meir makt enn nødvendig. Å eskalere frå ordbruk til fysisk vold mange timar seinare burde være ulovleg. At vi kan vise litt forståing for ein person som blir krenka og som i sinne handlar urasjonelt nok til å bruke vold som direkte tilsvar er ein ting. Men det kan ikkje være slik at det no er lovleg at du etter å ha blitt fornærma kan gå heim og legge eit hevnplott.

Nei Ja teknisk sett er det mogleg, men berre ved spesielle omstendigheiter. Som at mykje snø gjer atavstanden frå bakken til leidningane er mykje kortare enn normalt, at ein går og peiver med lang metallstang eller radioantenne, om høgspentkabelen er skada, om mykje snø/is på leidninga gjer at dei strekker seg og kjem nærmare bakken enn vanleg, osv. Normalt sett er det trygt å oppholde seg under høgspenkablar så lenge ein ikkje klatrar i stolpane eller på anna måte kjem uvanleg nært. Ein unngå i dag å plassere heilårsbustadar og liknande veldig nært høgspentleidningar for å være på den sikre sida i forhold til langvarig eksponering for elektromagnetisk stråling (og støy). Utanom å aktivt gå inn for å kome nært kraftleidningane eller være usedvanleg uforsiktig som å leike med drage med metallsnor ved høgspentleidningane så går det i praksis ikkje ann å få støyt.

I eit sivilisert samfunn så må vi kunne forvente at uansett kor grovt du blir fornærma, så må du ha funne anna måten å ta igjen på dagen etter anna enn å bruke vold. At du viser berettiga harme og smekker til ein person som direkte tilsvar til ei fornærming er ein ting. Men når du har dratt heim og har hatt heile natta til å tenke ut kva som skal være ditt neste trekk, og du berre har komt fram til voldsbruk så tenker eg at du fortener full straffeutmåling. Kvifor ikkje bruke eit av dei mange andre alternativa? Som å svare med ein ny fornærmelse, du kan ta ut søksmål for æreskrenking, du kan heve deg over det, osv. Å bruke vold så lenge etterpå vil være ei opptrapping av konfliktnivået. Om ein fyrst skal hevne seg etter ei fornærming, så burde det vel være tilstrekkeleg med skadeverk på materielle verdiar framfor vold? Det er jo i det minste litt mildare sjølv om også skadeverk er ein voldsom eskalering frå stygg språkbruk. Dette er ein tulledom som skaper ein farleg presedens. Forsvaret til alle som blir sikta for vold kan frå no av være at voldsofferet kalla deg ein idiot i forgårs. Det treng ikkje ein gong å være sant, det er tilstrekkeleg at det kan være sant for at det ikkje er bevist utovernein rimeleg tvil at voldsbruken ikkje var berettiga.

Som nemt så er opphold i EU/EØS likestilt med opphold i Norge. Formålet med regelen er at du som sjukemeldt skal kunne delta i arbeidsgivers oppfølgingsplan eller aktivitet i regi av NAV. Eg tviler på at det finnes ein fast definisjon på kva som er innafor, men tenker at så lenge du kan møte på jobb eller hos NAV med nokre dagars varsel så er du innafor formålet med regelen. Også om du er i Norge så må det være innafor å seie at det passar dårleg med oppfølgingsmøte i morgon, men at vi fint kan ta møtet i overmorgen.

2 kWh per mil må du nok rekne med å bruke, strømprisen kan variere ganske mykje, det mest korrekte er kanskje å sjå til kva som i 2023 var gjennomsnittleg straumpris etter straumstøtta, då viser statistikken at svaret er 1,36 kr pr/kWh. Skal du køyre heile året slik at vi kan legge fjorårssnittet til grunn så er betyr det at 8 mil koster ca 11 kr. Men da er det ikkje kalklulert inn at forbruket er høgare om vinteren. Trenger du å lade på hurtiglader så koster det fort 5 kr pr kWh. Eg tenker at i praksis er det nok vanskeleg å bruke mindre enn 15 kr pr dag i straumutgifter om du skal pendle 8 mil. Ein liten polo bruker nok knapt over halvliteren på mila, som med bensinpris på rundt 20 kr om ein klarer å fylle på dei billegaste dagane gir ein drivstoffkostnad på omtrent 80 kr pr dag. Kostnaden på bompenger må du sjekke sjølv sidan det varierer mykje frå bomring til bomring. Drivstoffer er likevel nesten det billegaste med bilhaldet uavhengig av drivstoff. Største kostnaden med bilhald er fort forsikring og reparasjonskostnadar. Dersom du kan låne bensinbil gratis og utan å tenke på verken verditap eller forsikring så er det nok mykje billegare å bruke dei litt over 60 kr ekstra per dag i drivstoff kontra å drive å betale på forsikring og slikt. Dei aller fleste må nok betale i alle fall 1000 kr i måneden i bilforsikring. Med eit snitt på 21,67 arbeidsdagar per måned så betyr det at det koster 375 kr per arbeidsdag berre det å eige bilen. Då blir det fort relativt ubetydeleg om du bruker 100 kr eller eller 10 kr på drivstoffet i tillegg.

Startlønna til vetrinærar er statistisk sett omtrent tilsvarande startlønna til andre med mastergrad. Som med mange andre utdanningar så er lønnsnivået meir avhengig av kvar ein jobbar enn kva utdanning ein har. Det kan mellom anna være stor forskjell på om ein jobbar i ein smådyrklinikk eller eller innafor matindustrien. Nokon lønnsvinner vil ein nok uansett ikkje bli som vetrinær, sjølv om mange vetrinærar inngår i ei vaktordning som gir litt ekstra utbetaling. På smådyrsklinikkar er den avgrensande lønnsfaktoren at ein er avhengig av kundar som både vil og ikkje minst kan betale for lønnskostnadane til vetrinæren.

Det spørs på kor avansert sjølvbeteningssystemet er lagt opp. Det er fleire måtar å programmere inn ein slik funksjon på, som til dømes at det blir kontroll av kvar tusenande kunde, det vil for dei aller fleste opplevast som tilfeldig, og særleg om alle kassasystema er kopla opp mot same systemet slik at det er snakk om kvar tusenande kunde av alle Rema 1000 kundane og ikkje berre den tusenande kunden i akkurat denne butikken. Kor ofte ein skal ha kontrollar er ein vanskeleg grensegang. På den eine sida så forsvinner mykje av gevinsten med sjølvbetent kasse om det er ofte kontrollar, for då kan ein like gjerne bruke vanlige kasser om ein uansett må ha ein kassamedarbeider til å passe kassa. Samtidig må ein ha hyppige nok kontrollar til at kundane forstår at det er ein risko for å bli tatt om ein jukser i kassa, slik at kundane held seg ærlege. Det er også ein balansegang mellom behovet for kontroll og ønsket om at kundane skal kjenne seg velkommen. Om ein ofte blir kontrollert og mistenkeleggjort så kan kunden fort finne ut at det er betre å handle i andre butikkar slik at ein mister ein kunde. Den andre måten å gjere dette på er at ein triller terningen kvar gong ein handlar. Slik programert tilfeldigheit blir aldri ekte matematisk tilfeldig, men etter alle praktiske formål så blir det tilfeldig. Det er likevel sannsynleg at det er lagt inn ei viss form for styring av kor ofte det blir kontroll basert på andre forhold, som tid på dagen eller basert på kva ein handlar. Eg er heilt sikker på at det finnes gjenkjennbare mønster som kan fangast opp av eit slikt system, som også er nok same prinsippet som personalet og vektarar brukar for å finne ut kva kundar dei vil følgje ekstra godt med på. Det er nok heller ikkje utenkeleg at personalet kan aktivere "tilfeldig" kontroll via fjernkontroll dersom det skulle være bestemte kundar som det er ønskeleg å kontrollere. Eg tviler på at ein bruker profilering basert på Æ appen som grunnlag, då dette fort blir på kant med diskrimineringslova og GDPR regelverket. Det vil likevel være heilt innafor at sannsynlegheita for kontroll er større dersom ein berre slår inn 1 pakke tyggis for å få kvittering til å sleppe ut porten, dersom ein slår inn alt tilbehøret til ein taco-middag med unntak av kjøttdeigen, osv. Men det kan også være at sannsynlegheita for kontroll aukar dersom ein slår inn same produkt fleire gongar, då det kan indikere at kunden treng hjelp til å bruke sjølvbeteningskassa.

Ja, dersom nokon har plassert eit kamera eller ein mikrofon hos deg som overfører over wifi så vil du ikkje få eit wifi-nettverk som du kan koble deg på. Når du har besøk som har med seg mobiltelefonane sine så får du ikkje dei opp som tilgjengelege wifi-nett sjølv om dei kanskje har fått passordet til å kople seg på ditt heime wifi. Unntakket er dersom dei aktivt har satt sin mobiltelefon til å dele mobilnettet over wifi, men normalt sett så vil du ikkje sjå kva slags devicer som bruker wifi ved å sjå kva som er tilgjengelege trådlause nettverk å kople seg på. Det er sjølvsagt mogleg at nokon har satt opp dette nye nettverket for at ein overvåkingsdings skal kunne ha eit tilgjengeleg nett, men det er veldig lite truleg. Og utan at det hjelp særleg på paranoiaen din, så vil den enklaste måte å overvåke deg på være å bruke kamera eller mikrofon som bruker mobilnettet til å sende data. At du har full signalstyrke indikerer at wifi ruteren står ganske nært deg, men med nesten fri sikt og lite i mellom som blokkerer signala så er det vanskeleg å gjette på om ruteren står inne hos naboen som du har vegg i vegg, eller i vindauget til naboen på andre sida av gata. Lengda på antenna og retninga antenna peiker i vil påvirke kvar det er best dekning, litt avhengig av rominndeling og liknande så kan det fort være at du har nesten betre dekning på naboens nettverk enn ditt eige, særleg der naboen wifi berre treng å gå gjennom ein vegg for å nå fram til din stove og din wifi ruter står inne på ei bod slik at signalet må gjennom fleire veggar for å kome fram til stova di. Det kan være fleire grunnar til å ha slikt nett med standardnavn og utan passord. Det er ikkje alle som verken bryr seg om, eller har datakunnskap nok til å sette opp passord på sin ruter. Mange tek den berre rett opp av esken. plugger den i veggen og seier seg fornøgd med at det då virker. Dette er nok den mest sannsynlege årsaken, særleg tatt i betraktning av at du ikkje får tildelt IP adresse så tyder dette på at nokon har plugga til ein ruter utan å sette den opp. Det kan også være ein ruter hos naboen din som har blitt resatt til fabrikkinnstillingar. Er det eit wifi nett som du bruker å finne på lista over tilgjengelege nettverk som ikkje lenger er på lista?

Dette er litt av ulempen med google som "smart" søkemotor. Når du søker på minstelønn så viser google normallønna for reinhaldarar som er fagorganiserte i ei bedrift som er medlem i arbeidsgivarforeininga Virke. Innafor reinhaldsbransjen så har ein vært plaga med sosial dumping, der har ein derfor valgt å allmenngjere tariffavtalens minimum for å sikre at også reinhaldarar får akseptabel lønn. Det medfører at til tross for at vi i Norge ikkje har ei minstelønn så er det ikkje lov å betale reinhaldarar mindre enn 227,54 kr i timen (176,55 kr timen for mindreårige). Her er det ikkje krav til lønnsstige, så arbeidsgivar er innafor regelverket så lenge alle reinhaldarane har minst 227,54 kr i timen uavhengig av om dei har fyrste dag på jobben eller har 20 år erfaring. I tillegg så er også regelen med at du skal ha minst 29 kr ekstra i timen for arbeid mellom 21 og 06 tatt inn i forskrifta om allmengjort tariffavtale. Du har i dag ei lønn som er 10 kr i timen over minstelønna. Kjenner ikkje til lønnssystemet i din bedrift, men kanskje du har fått 1 kr ekstra per års erfaring? Det er ikkje vanleg å endre arbeidsavtalane for kvar lønnsjustering. Det som er vanleg er at ein avtalar ein lønn når ein startar i jobben, og så avtalar ein lønnsjusteringane gjennom eigen avtale. Dette er både arbeidsbesparande for arbeidsgivar, og det er ei tryggheit for deg at arbeidsgiver ikkje plutseleg har gjort endringar i arbeidsavtalen slik at du signerer ny avtale der det står at du får høgare lønn utan å oppdage at du også har signert på f.eks. at stillinga di går frå å være fast til midlertidig stilling, eller liknande ting. Det du skal merke deg er at Arbeidstilsynet presiserer at tida det tek å forflytte seg mellom ulike oppdragsstadar skal være lønna etter medgått tid eller være rekna inn som del av arbeidstida. Om eg ikkje husker feil så hadde vel du nokre utfordringar der ved at du måtte forflytte deg mellom ulike barnehagar? Som fagorganisert så har du krav* på å få utbetalt etter lønnsstigen. Lønna for mindreårige og for arbeidstakarar med opp til 2 års erfaring følgjer same sattsane, men etter tariffavtalen er det også avtalt anna lønnssatts for dei med meir enn 2, 4 og 10 års erfaring. Dette har fagforeiningane og arbeidsgivarforeiningane blitt einige om sentralt. Det er sjølvsagt ingenting i vegen for å kreve meir betalt, men det er vanskeleg å få kome i forhandlingsposisjon om du ikkje er fagorganisert. Du ender dessverre opp med at ditt einaste forhandlingskort bli å true med å seie opp jobben, noko som sjefen din mest truleg ikkje kjem til å bli nevneverdig skremt av ettersom ein tenker at det er lett å finne andre som vil ha jobben. *Strengt tatt er det når arbeidsgivar er organisert at du har krav på å få tarifflønna. Ved at fleirtalet i bedrifta er fagorganiserte så kan ein tvinge arbeidsgivaren til å inngå tariffavtale, om nødvendig ved hjelp av streik. Som uorganisert i ei fagorganisert bedrift vil du typisk kunne nyte godene av tariffavtalen utan å sjølv være medlem, men om det er for mange som bruker godene utan å være organiserte så kan ein risikere at arbeidsgivar seier opp tariffavtalen. Enkelte bedrifter bruker taktikken med at dei lover at lønna skal være lik eller betre enn tarifflønna dersom dei tilsette ikkje organiserer seg og tvinger inn ei tariffavtale. På den måten slepp sjefen å ha forplikta seg til å følge framtidige lønnsaukingar, og for arbeidstakarane vil det i det minste i eit kortare tidsperspektiv oppleves som like bra. Ulempen med å då ikkje være organisert er at ein då ikkje har den juridiske bistanden i ryggen den dagen sjefen ikkje opprettheld sin del av avtalen og nekter å auke lønningane utover minstesatsen etter allmengjort tariffavtale. Til slutt så vil eg også legge til at dei fleste (alle?) fagforeiningar opererer med karantenetid for å sleppe medlemmar som melder seg inn når dei har store kostbare saker som krever mykje bistand, og som melder seg ut igjen så fort saka er løyst. Dette vil likevel være heilt likt neste gong du får behov for bistand utan å ha meldt deg inn, så på eit eller anna tidspunkt så må du nesten ta valget om du skal fagorganisere deg eller om du skal basere deg på å sjølv kreve betre lønn og arbeidsvilkår. I veldig enkle saker, eller saker som er prinsipielt viktige så er det likevel mogleg å få unntak frå karantenetida i dei aller fleste forbund. Som til dømes dersom jobben berre er å sende eit brev med krav om utbetaling av skuldig lønn, så er det fort gjort for fagforeininga og vel verdt å bruke 15 minutt på om det er dette som skal til for å få eit nytt betalande medlem. Ein er likevel restriktive med dette av grunnane som eg nemte tidlegare.

Om det er dette det stopper på så meld deg inn i eit anna forbund. Norsk arbeidsmannsforbund, Fagforbundet og Delta burde være gode forbund for deg som er i reinhaldsbransjen. Org.nummeret finner du ved å søke navnet på bedrifta her: https://www.brreg.no/

Feilposta. Uansett det er nærmast 0% sannsynleg at dette er snakk om overvåking. Hadde nokon ville få deg til å koble på feil wifi så hadde ein kunne forvente at dette nye nettet har same eller liknande navn som ditt wifi nett. Det sagt så er du tydelegvis ikkje så vanskeleg å lure ettersom nyskjerrigheita gjer at du forsøker å kople deg på ukjente wifi nettverk.

Det var nok meint som rein orientering om at din bedrift ikkje hadde tariffavtale, men det er litt rart å fokusere på dette når måten ein går bedrifta organisert på er ved å rekruttere medlemmer i bedrifta. Ein kan også melde seg inn som student eller arbeidsledig, så i kva grad bedifta er organisert betyr ingenting. Fagforeininga kan også hjelpe i uorganiserte bedrifter sjølv om dei ikkje er avtalepart. Mellom anna med juridisk hjelp og hjelp til å forhandle for deg sjølv.